TELE1’de yayımlanan bir programda kısa süreliğine ekrana gelen “RTE’nin Netanyahu’dan Farkı Ne?” yazısı, büyük tepkilere yol açtı. Kanal, bunun bir reji hatası olduğunu duyururken; RTÜK, Cumhurbaşkanlığı ve Adalet Bakanlığı olayla ilgili sert açıklamalarda bulundu. Bu gelişmenin ardından, televizyon yayıncılığında sıkça kullanılan KJ, altyazı ve kuşak yazısı gibi kavramlar yeniden tartışılmaya başlandı.
KJ NEDİR, NE İŞE YARAR?
KJ, yayıncılık dilinde “karakter jeneratörü” kelimelerinin kısaltmasıdır. Televizyon ekranlarında haber veya program sırasında, konuşan kişinin isim, unvan, görev, yer bilgisi gibi tamamlayıcı unsurlarını belirtmek için kullanılır. Yayının içeriğini doğrudan etkilemese de, izleyiciye kim ne söylüyor bilgisini veren temel metinsel yapı KJ’dir.
Örnek:
"Musa Özuğurlu – TELE1 Program Sunucusu"
Bu şekilde ekrana gelen yazı, bir KJ örneğidir.
KJ’ler sadece kişi bilgisiyle sınırlı değildir. Bazen ekrandaki görüntüyle birlikte sunulan bilgilendirici kısa başlıklar da KJ olarak kabul edilir.
KJ'Yİ KİM YAZAR?
Teorik olarak KJ’ler, editörler ya da haberin muhabirleri tarafından hazırlanır ve son kontrol yine yayın editörleri tarafından yapılır. Ancak birçok kanalda bu görev teknik reji ekibine bırakılır. İşte bu noktada kontrolsüzlük devreye girebilir.
KJ’lerde yapılacak bir yazım hatası ya da anlam kayması, habere olan güveni doğrudan etkiler. Özellikle canlı yayınlarda yapılan yanlışlıklar büyük tepkilere ve hukuki sonuçlara neden olabilir.
ALTYAZI NEDİR, KJ’DEN FARKI NE?
Altyazı, ekranda görüntü devam ederken eşzamanlı olarak ekranın alt kısmında akan bilgi satırlarıdır. Genellikle şu amaçlarla kullanılır:
-
Flaş gelişmeleri duyurmak
-
Yabancı dilde konuşmaların çevirisini vermek
-
Teknik nedenlerle anlaşılmayan sözleri yazılı olarak sunmak
-
Kayan yazı (ticker) formatında bilgi akışı sağlamak (örneğin borsa, hava durumu)
Altyazılar KJ’ye göre daha uzun ve sürekli akar. KJ sabit ve kısa süreli, altyazı ise dinamik ve süreklilik arz eden bir yapıya sahiptir.
KUŞAK YAZISI NEYİ İFADE EDER?
Kuşak yazıları, özellikle haber yayınlarında sabit biçimde ekranın altında duran yazılardır. Genellikle:
-
Haberlerin ana fikri
-
Yayına girecek programların tanıtımı
-
İzleyici ilgisini çekmek için özet ifadeler
şeklinde kullanılır.
Örnek:
“Son dakika: Kabine Toplantısı başladı”
Bu bir kuşak yazısıdır. Sabittir, sürekli görünür.
KJ’LERDE YAZIM HATALARI NEDEN ÖNEMLİDİR?
KJ ya da diğer ekran yazılarındaki en küçük yazım hatası bile canlı yayında doğrudan milyonlara ulaşır. Bu nedenle:
-
Anlam kaymalarına neden olabilir
-
Kişi ya da kurumları yanlış tanıtabilir
-
Haberin güvenilirliğini zedeler
Dil bilgisi hataları (örneğin "tehdit" yerine "tehdid" gibi yanlışlıklar) ciddi sorunlara yol açabilir. Ayrıca anlam olarak da yanlış ifadeler kullanıldığında hakaret, karalama, provokasyon gibi çok ciddi suçlamalarla karşı karşıya kalınabilir.
TELE1 KJ'Sİ NEDEN KRİZ YARATTI?
TELE1’de yayınlanan programda, "Trump’ın Netanyahu’dan Farkı Ne?" şeklinde yazılması gereken ifade, rejide yapılan hata nedeniyle “RTE’nin Netanyahu’dan Farkı Ne?” olarak ekrana yansıdı. Bu durum:
-
Cumhurbaşkanı’na hakaret olarak değerlendirildi
-
RTÜK ve devlet yetkililerinden sert açıklamalar geldi
-
Kanal ve program sorumluları hakkında soruşturma başlatıldı
Bu olay, KJ yazılarının ne kadar hassas ve ciddi bir sorumluluk olduğunu yeniden gözler önüne serdi.
Sonuç olarak, KJ, altyazı ve kuşak yazıları televizyon haberciliğinin teknik ama etkili araçlarıdır. Ancak bu araçlar doğru kullanılmadığında yalnızca yazım hatası değil, kurumsal kriz, yasal süreç ve itibar kaybı gibi çok daha büyük sonuçlara yol açabilir.
