Yozgat adı, yüzyıllardır halk arasında anlatılan çeşitli rivayetlerle günümüze ulaşmış bir isim. Bu rivayetler kimi zaman coğrafi yapıya, kimi zaman da bölgeden geçen kişilere dayanıyor.
Mesela bazıları, kademeli yükselen topografyası nedeniyle “Yüzkat” denildiğini, zamanla bu ismin halk ağzında “Yozgat”a dönüştüğünü söyler. Bir başka anlatı ise Cabbar Ağa ile Hızır arasındaki bir karşılaşmaya dayanır. Rivayete göre Hızır’ın “Yozuna yoz katılsın, memleketinin adı Yoz-Kat olsun” sözleri zamanla bugünkü Yozgat’a dönüşmüştür.
Elbette tüm bu anlatılar halk hafızasının bir parçası. Ancak bölgenin uzun yıllar boyunca bu adla anıldığı bilinen bir gerçek.
Eski Devirlerden Günümüze Yozgat’ın Tarihsel Yolculuğu
Yozgat, Anadolu’nun en eski yerleşim merkezlerinden biri olarak kabul ediliyor. Alişar Höyüğü’nde bulunan 5 bin yıllık kalıntılar bu görüşü destekliyor. Hititlerin en yoğun yerleştiği bölgelere ev sahipliği yapan Yozgat, M.Ö. 2000’lerden itibaren Hattuşaş’ın etkisi altındaydı.
Hititlerden sonra Frigler, Kimmerler, Lidyalılar ve Persler bölgeye hakim oldu. Anadolu’nun kaderini değiştiren pek çok güç gibi Makedonyalılar da buradan geçti.
Roma'nın korumasına girdikten sonra Bizans dönemine kadar uzanan bu süreç, Yozgat’ın tarihsel çeşitliliğini daha da artırdı. Bu topraklar bazen savaşlarla yıprandı, bazen ticaret yollarının can damarı oldu. Yine de kültür birikimi hiç eksilmedi.
Malazgirt’ten Sonra Bozok ve Yeni Bir Kimliğin Doğuşu
1071 Malazgirt Zaferi’nin ardından bölge, Oğuz boylarının yoğun yerleşimine sahne oldu. Salur, Eymür, Karkın, Beydilli ve Bayındır gibi önemli Oğuz boyları burada yurt tuttu. Yanlarında sadece ailelerini değil, kültürlerini, geleneklerini ve iş yapma biçimlerini de getirdiler. Böylece Bozok adı, bölgenin kimliğine işlenen önemli bir etnik damga haline geldi.
Bölge, aynı zamanda önemli kervan yollarının da geçiş noktasıydı. Kayseri’den Amasya’ya uzanan güzergah üzerindeki Osman Paşa Tekkesi hem dini hem de sosyal yaşamda etkili bir merkezdi. Selçuklu, beylikler ve Osmanlı dönemleri boyunca bölge farklı güçlerin hakimiyetine girdi fakat Türk-İslam kültürü üzerine kurduğu temeli hiç kaybetmedi.
Bozok’ta Yerleşen Oğuz Boyları ve Günümüze Kalan İzler
Bozok bölgesine yerleşen oymaklar, bugünün Yozgat coğrafyasına adeta bir kimlik mozaiği bıraktı. Kızılkocalı’dan Salmanlılara, Ağaçalı’dan Çiçekli boyuna kadar onlarca oymak hem bölgeye adını verdi hem de kültürel izler bıraktı. Her birinin yerleştiği köyler, konak yerleri ve obalar bugün hala harita üzerinde izlenebilir durumda.
Bu oymakların yaşam biçimleri yalnızca yerleşim adlarında değil, bölgenin tarım düzeninde, yayla kültüründe, hatta bazı gelenek ve günlük söylemlerde bile kendini hissettiriyor. Geçmişle bugün arasında kurulan bu bağ, Yozgat’ın kültürel zenginliğini daha da görünür kılıyor.
