Türkiye’de sigortasız çalışırken iş kazası geçiren işçilerin SGK tarafından kaza günü itibarıyla re’sen sigortalı yapılması, zaman zaman tartışmalara konu oluyor. Kimileri bu uygulamayı “sadece bir gün sigorta” gibi yanlış bir algıyla değerlendirirken, uzmanlara göre sistem çok daha derin bir güvence sağlıyor. Çünkü SGK’nın attığı ilk adım, işçinin sosyal güvenlik haklarının doğması için gereken başlangıç işlemi niteliği taşıyor. İncelemeler tamamlandığında işçinin kazadan önce çalıştığı tüm günler geriye dönük olarak işleniyor ve hem kendisi hem de ailesi hak kaybı yaşamadan koruma altına alınıyor.
Re’sen Tescil Yanlış Anlaşılıyor: Sistem Nasıl İşliyor?
Sigortasız bir işçi kaza geçirdiğinde SGK’nın yaptığı “re’sen sigortalı tescili”, çoğu zaman sadece o güne ait bir kayıt gibi yorumlanıyor. Oysa bu işlem, işçinin tüm sosyal güvenlik haklarının devreye girmesi için atılan zorunlu ve teknik bir adım. İnceleme tamamlanana kadar sistemde görünürlük sağlanıyor; daha sonra işçinin kazadan önce hangi tarihten itibaren fiilen çalıştığı belirlenerek tüm günler geriye dönük olarak ekleniyor.
Denetim Süreci: Kazanın Nedeni ve Sorumlular Ortaya Çıkıyor
İş kazası yaşandığında sosyal güvenlik denetmenleri ya da SGK müfettişleri devreye girerek ayrıntılı bir inceleme başlatıyor. Bu incelemede işçinin ne kadardır çalıştığı, ücreti, iş kazasının oluş şekli ve kimlerin sorumluluğu bulunduğu adım adım değerlendiriliyor.
Bu süreç yalnızca işçinin haklarını belirlemekle sınırlı değil, aynı zamanda iş kazasının gerçekten iş kazası olup olmadığını hukuken tanımlayan kritik bir aşamayı da oluşturuyor. İnceleme sonucunda hazırlanan rapor, hem sosyal güvenlik ödemelerinin yapılmasını sağlıyor hem de kusurlu tarafların belirlenerek kamu zararının rücu yoluyla karşılanmasının önünü açıyor.
Ölüm Halinde Aileye Gelir ve Aylık Bağlanıyor
İş kazasının ölümle sonuçlandığı durumlar sistemin en hassas noktası. SGK, bu gibi olaylarda hak sahiplerine ölüm geliri bağlıyor ve şartlar uygunsa buna ek olarak ölüm aylığı da veriyor. Her iki hakka aynı anda sahip olunması halinde yüksek ödemenin tamamı, düşük olanın yarısı aileye aktarılıyor. Ayrıca cenaze ödeneği de aileye sunuluyor.
İşçi sigortasız çalışıyor olsa bile ailenin gelir güvencesinden mahrum bırakılmaması yani sosyal devlet, işçinin kayıt dışı çalıştırılması gerçeğini aileye yüklemiyor; tüm ekonomik sorumluluk kusurlu işverene yönlendiriliyor.
Uluslararası Örneklerle Karşılaştırıldığında Türkiye’nin Farkı
Birçok ülkede iş kazası ödemeleri özel sigorta şirketlerinin poliçelerine ya da işveren birliklerine bağlı sistemlerle yürütülüyor. Örneğin ABD’de işveren poliçe yaptırmamışsa işçiler çoğu zaman herhangi bir gelir elde edemiyor; hatta tazminat için uzun yıllar süren davalarla uğraşmak zorunda kalıyor. İngiltere’de ise devlet doğrudan gelir veya aylık bağlamıyor, daha çok işverenin sorumluluğu üzerinden ilerleyen bir yapı bulunuyor.
Türkiye'nin modeli ise sigortasız çalışanı dahi sosyal güvenlik kapsamına almasıyla dikkat çekiyor. İşçinin kaydı olmasa bile devlet sisteme müdahale ediyor, gelir güvencesi sağlıyor ve ardından tüm mali yükü kusurlu işverene yönlendiriyor.
